Χρόνιος Μετεγχειρητικός Πόνος
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ήδη υποβληθεί ή θα υποβληθούμε σε κάποια χειρουργική επέμβαση. Ορισμένες φορές, παρατηρείται η εμφάνιση πόνου μετεγχειρητικά, η διάρκεια του οποίου ξεπερνά το αναμενόμενο χρονικό διάστημα επούλωσης. Συχνά, αυτού του είδους ο πόνος μπορεί να καταστεί χρόνιος. Η συχνότητα εμφάνισης χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου υπολογίζεται με αδρές και επιεικείς εκτιμήσεις περίπου στο 10% των επεμβάσεων. Το μέγεθος αυτό αντιστοιχεί στην ύπαρξη πόνου 1 έτος μετά την επέμβαση. Είναι επομένως μια αρκετά συχνή ανεπιθύμητη κατάσταση που προκύπτει μετά από ένα χειρουργείο.
Ο χρόνιος μετεγχειρητικός πόνος ακολουθείται από δυσμενείς επιδράσεις στη σωματική και ψυχική υγεία του ασθενούς, ενώ έχει και κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις, καθώς συχνά περιορίζει τις κοινωνικές δραστηριότητες του ατόμου, αυξάνει τον αριθμό των χρονίως πασχόντων και, φυσικά, συνεπάγεται αυξημένο οικονομικό κόστος, τόσο περίθαλψης και αντιμετώπισης όσο και απώλειας εισοδήματος λόγω αναγκαστικής αποχής από την εργασία. Τέλος, η εμφάνιση χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου μπορεί να δημιουργήσει στην εγχειρητική ομάδα αισθήματα απογοήτευσης και αποτυχίας.
Τί είναι ο χρόνιος μετεγχειρητικός πόνος;
Για να χαραχτηριστεί ένας πόνος ως χρόνιος μετεγχειρητικός, πρέπει να επιβεβαιώνονται τα εξής κριτήρια:
- Να διαρκεί τουλάχιστον 2 μήνες
- Να εμφανίζεται μετά από χειρουργική επέμβαση
- Να έχουν αποκλειστεί άλλες πιθανές αιτίες πόνου (π.χ. υποτροπή αρχικής νόσου)
- Η πιθανότητα ένας πόνος από μια προϋπάρχουσα κατάσταση να συνεχίζει πρέπει να έχει διερευνηθεί/αποκλειστεί
Παράλληλα, παρόμοιοι ορισμοί για το χρόνιο μετεγχειρητικό πόνο, τον ορίζουν ως εμμένοντα πόνο τουλάχιστον επί τριμήνου μετά την επέμβαση, που δεν προϋπήρχε ή είχε άλλους χαρακτήρες ή μικρότερη ένταση προεγχειρητικά. Ο πόνος εντοπίζεται στη χειρουργική τομή ή προβάλλεται σε (απομακρυσμένη) περιοχή σχετιζόμενη με νεύρα διερχόμενα από την περιοχή της επέμβασης ή δερμοτόμια, ενώ άλλες πιθανές αιτίες του πόνου έχουν αποκλεισθεί.
Οι επεμβάσεις οι οποίες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν χρόνιο μετεγχειρητικό πόνο είναι ο ακρωτηριασμός, η μαστεκτομή (και η αυξητική στήθους), η θωρακοτομή/στερνοτομή, η επέμβαση βουβωνοκήλης, η χολοκυστεκτομή, η αρθροπλαστική ισχίου και γόνατος και η καισαρική τομη, ενώ ακολουθούν οι ανοιχτές επεμβάσεις κοιλιάς.
Προδιαθεσικοί Παράγοντες
Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένοι προδιαθεσικοί παράγοντες, χωρίς όμως να έχει εξακριβωθεί αν η συσχέτιση τους με την εμφάνιση χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου είναι αιτιολογική. Οι παράγοντες αυτοί είναι:
| Προϋπάρχων πόνος διάρκειας >1 μήνα | Χειρουργική προσπέλαση με πιθανότητα νευρικής βλάβης |
| Επανεγχείρηση | Νευροτοξικη χημειοθεραπεία |
| Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες ασθενούς | Ακτινοθεραπεία |
| Διάρκεια Επέμβασης | Εμπειρία χειρουργού |
| Φύλο | Ηλικία |
| Μη εφαρμογή ελάχιστα επεμβατικής τεχνικής | Δείκτης Μάζας σώματος |
Επίσης, ενδεχομένως, κάποιοι γενετικοί παράγοντες να έχουν ρόλο στην εμφάνιση χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου, χωρίς αυτό να έχει αποσαφηνιστεί.
Πρόληψη Χρόνιου Μετεγχειρητικού Πόνου
Πολλοί από τους προδιαθεσικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου είναι τροποποιήσιμοι και αναστρέψιμοι, τόσο από το θεράποντα χειρουργό όσο και από τον αναισθησιολόγο. Ο έντονος, οξύς, άμεσος μετεγχειρητικά πόνος σχετίζεται με την εμφάνιση χρόνιου πόνου. Έτσι, η προσπάθεια αποφυγής ή/και αντιμετώπισης του οξέως μετεγχειρητικού πόνου μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης χρόνιου πόνου. Σε αυτήν την κατεύθυνση συμβάλλει η επιστράτευση αναισθησιολογικών μεθόδων και τεχνικών όπως η περιοχική αναισθησία/αναλγησία, η multi-modal analgesia και η preventive analgesia. Επιπλέον, ο εντοπισμός ασθενών υψηλού κινδύνου για εμφάνιση χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου (γονιδιακός έλεγχος, ψυχολογικές παράμετροι), μπορεί να συμβάλει στη στοχευμένη εντατικοποίηση των προσπαθειών πρόληψης και αντιμετώπισης.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ο Χρόνιος Μετεγχειρητικός Πόνος;
Η αντιμετώπιση του χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου περιλαμβάνει στα αρχικά στάδια φαρμακοθεραπεία, με ήπια αναλγητικά από του στόματος. Επιπλέον, καθώς αυτού του είδους ο πόνος έχει νευροπαθητικά στοιχεία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα που είναι αποτελεσματικά στο νευροπαθητικό πόνο, όπως αντικαταθλιπτικά κτλ. Επίσης, σε συγκεκριμένους ασθενείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν περιοχικοί αποκλεισμοί νεύρων, ηλεκτροβελονισμός, θεραπεία με ραδιοσυχνότητες, νευροτροποποίηση και χειρουργική επέμβαση. Συγχρόνως, τεχνικές όπως η φυσικοθεραπεία και η συμπεριφορική και γνωσιακή θεραπεία μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς αυτούς.
Παραπομπές:
- Rosenberger D.C. et al, Chronic post-surgical pain – update on incidence, risk factors and preventive treatment options. BJA Education 2022, 22(5): 190-196. doi: 10.1016/j.bjae.2021.11.008
- Thapa P. et al. Chronic postsurgical pain: current evidence for prevention and management. Korean J Pain 2018. 31(3):155-173. doi:10.3344/kjp.2018.31.3.155
- Searle R.D. et al. Chronic post-surgical pain. Continuing Education in Anaesthesia, Critical Care & Pain 2010. 10 (1): 12-14. doi:10.1093/bjaceccp/mkp041
- Benzon, H. M., Raja, S. N., Fishman, S. M., Liu, S., & Cohen, S. P. (2017). Essentials of Pain Medicine (4th ed.). Elsevier – OHCE.